ในช่วงการอบรมเรื่องเรียนรู้บทเรียนชีวิต กิจกรรมที่มีการใช้คือ การขอให้ผู้เข้าอบรมลองระลึกถึงบุคคลสักท่านหนึ่งที่เราอยากระลึกถึง และขอบคุณบุคคลท่านนี้ ในฐานะที่ท่านมีส่วนไม่มากก็น้อยที่นำพาให้ชีวิตของเรามาเป็นตัวเราในทุกวันนี้ แน่นอนว่าเราทุกคนต่างล้วนมีบุคคลมากน้อยที่ล้อมรอบชีวิตและเกื้อหนุนเรา แต่ขอให้นึกถึงและเลือกเพียงท่านเดียว สิ่งที่พบคือ ขณะการดำเนินไปของกิจกรรม พลังงานจากอารมณ์ ความรู้สึกก็แสดงออกถึงความตื้นตันใจ ซาบซึ้ง อบอุ่นในสายสัมพันธ์ที่เราได้รับจากบุคคลพิเศษที่เราได้ระลึกถึง
จากเนื้อหาที่ถ่ายทอดและบอกขอบคุณจากผู้เข้าอบรมแต่ละท่าน สิ่งที่พบคือ การที่เราได้รับความรัก ได้การให้โอกาส การให้อภัย ฯลฯ สำนึกความขอบคุณมาจากความรัก ความเมตตา ทั้งจากการให้และการรับ สำนึกการขอบคุณนี้ไม่ได้เกิดขึ้นเพราะบุคคลพิเศษท่านนั้นร่ำรวยหรือยากจน ประสบความสำเร็จหรือล้มเหลว ฉลาดเก่งกาจหรือโง่เขลาอะไร สำนึกขอบคุณเกิดขึ้นเพราะบุคคลพิเศษมีน้ำใจ มิตรไมตรี และความรัก กรุณาเป็นสิ่งหล่อเลี้ยง ข้อค้นพบอีกประการคือ ช่วงระหว่างและภายหลังกระบวนการ จิตใจของทั้งผู้ฟังและผู้เล่ามีความอ่อนโยน นุ่มนวล เปี่ยมด้วยความอ่อนโยน ซาบซึ้ง เข้าอกเข้าใจ และที่สำคัญ สำนึกของภราดรภาพเกิดขึ้นจากการค้นพบร่วมกันว่าเราต่างต้องการความรัก ความปรารถนาดีต่อกัน
เรื่องของน้ำใจ มิตรไมตรี เป็นเรื่องที่อยู่ในสำนึกในวัฒนธรรมไทย สำนึกเรื่องของบุญคุณ ระบบอาวุโส การเคารพนบนอบ สะท้อนถึงคุณภาพของจิตใจที่รู้เคารพ คุณภาพของจิตใจเช่นนี้มีความหมายและความสำคัญ เพราะช่วยจัดระเบียบความสัมพันธ์ภายใต้สายสัมพันธ์ด้วยความเคารพ อย่างไรก็ดี จิตรู้เคารพนี้ยังมีระดับความลึกซึ้ง หลายคนคิดถึงสายสัมพันธ์ที่ตนเองมีกับบุคคลรอบข้าง ชุมชน สังคมประเทศ ขณะที่หลายคนอาจจำกัดแค่สายสัมพันธ์เฉพาะกับตนเอง หรืออาจเผื่อแผ่แค่คนใกล้ชิด คนที่มีผลประโยชน์ร่วม ขณะที่หลายคนก็อาจเผื่อแผ่สายสัมพันธ์ได้แม้กับคนแปลกหน้า คนด้อยโอกาส คนยากจน อาจรวมถึงกับสิ่งแวดล้อม กับธรรมชาติ สัตว์เลี้ยง สัตว์ป่า สรรพสัตว์ต่างๆ การดำเนินชีวิตของเราแต่ละคนจึงมีการให้คุณค่ากับสิ่งต่างๆ รอบตัว ขึ้นกับระดับความกว้าง ความลึกซึ้งของภาวะจิตใจที่รู้เคารพกับสิ่งรอบตัวทั้งที่มีชีวิต ไม่มีชีวิต สูงกว่าหรือต่ำกว่าชีวิตของเรา
น้ำใจ มิตรไมตรี ก่อให้เกิดความเกรงใจ เมื่อสายสัมพันธ์เกิดการกระทบกับเรื่องของหลักการ กฎหมาย หรือจริยธรรม กลายเป็นความขัดแย้งระหว่างคุณค่าเราจะทำอย่างไรดี กรณีศึกษาที่น่าสนใจในเรื่องความขัดแย้งนี้คือ เปาบุ้นจิ้น ผู้ทรงความยุติธรรม ในวัยเด็กท่านเติบโตและได้รับการเลี้ยงดูจากพี่สาวผู้มีพระคุณ ท่านจึงเคารพรักพี่สาวเสมือนผู้ให้ชีวิต ความยากลำบากเกิดขึ้นเมื่อลูกชายของพี่สาวซึ่งมีศักดิ์เป็นหลานชายของเปาบุ้นจิ้นทำผิดกฎหมายและศีลธรรม คือ ทอดทิ้งบุตรภรรยา และหลอกลวงเบื้องสูง เปาบุ้นจิ้นในฐานะผู้รักษากฎหมายต้องเผชิยกับความยากลำบากในระหว่างการต้องเผชิญกับระบบคุณค่าในเรื่องของบุญคุณสายสัมพันธ์ กับระบบคุณค่าที่เป็นเรื่องของคุณธรรม จริยธรรม ในที่สุด เปาบุ้นจิ้นยอมที่จะเป็นลูกอกตัญญู และเลือกที่จะเคารพต่อหลักจริยธรรมแทนสายสัมพันธ์บุญคุณส่วนตัว ผลการตัดสินใจเช่นนี้ เปาบุ้นจิ้นจึงได้รับความเคารพนับถือในฐานะผู้ทรงความยุติธรรม
ภาพวาดเปาบุ้นจิ้น
จิตรู้คุณธรรม รู้จริยธรรม จึงเป็นคุณภาพจิตใจที่เราทุกคนพึงใส่ใจและเพาะหว่านให้งอกเงยในตัวเรา คุณภาพจิตใจนี้เป็นสำนึกในเรื่องของหลักการ กฎเกณท์ที่มีต่อเรื่องของส่วนรวม ความถูกต้องเหมาะสม และหลักกฎเกณฑ์นี้ก็ต้องสอดคล้องกับกฎธรรมชาติ เพื่อจัดระเบียบความสัมพันธ์ในสังคมให้อยู่ด้วยกันโดยสันติ มีความเป็นประชาธิปไตย คุณภาพจิตใจนี้ช่วยปกป้องให้เราข้ามพ้นความเห็นแก่ตัวที่มีกับพวกพ้องจนละเลยกฎเกณท์ ความถูกต้องเหมาะสม
เราแต่ละคนมีการให้คุณค่ากับสิ่งต่างๆ รอบตัว ตามระดับความกว้าง ความลึกซึ้งของภาวะจิตใจที่รู้เคารพต่อสิ่งนั้นๆ
ภายใต้กระแสบริโภคนิยมก่อให้เกิดการละเมิด ทำลายธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อุณหภูมิโลกที่สูงขึ้นเรื่อยๆ จากปริมาณก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ทำให้ภาคการบริโภคจำเป็นต้องสร้างสำนึกในหมู่ประชาชนถึงการตระหนักรู้ในจริยธรรมการบริโภค จริยธรรม คือธรรมะว่าด้วยการประพฤติ การปฏิบัติในการดำเนินชีวิต จึงมีความสำคัญมากขึ้นเรื่อยๆ และโดยเฉพาะยามเมื่อตัวเราและหรือสังคมกำลังเผชิญหน้ากับการท้าทายหรือการเปลี่ยนแปลงขนานใหญ่ ประเด็นเรื่องความขัดแย้งทางการเมือง เรื่องความสัมพันธ์ระหว่างกัน และประเด็นภัยพิบัติทางธรรมชาติที่คุกคามสังคมประเทศมากขึ้นเรื่อยๆ คุณภาพของจิตใจมนุษย์ที่ตระหนักรู้และพัฒนาจิตใจที่รู้คุณธรรม รู้จริยธรรม จึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง
เราจะพัฒนา รื้นฟื้น หรือสร้างสรรค์จิตใจที่รู้จริยธรรม รู้เคารพได้อย่างไร นี่คือภารกิจที่ต้องการการตระเตรียมปลูกฝังตั้งแต่การศึกษาภาคปฐมวัย และการเลี้ยงดู ขณะที่คนรุ่นพ่อแม่ก็จำเป็นต้องอาศัยพลังของการเรียนรู้ การตระหนักรู้ เพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลงให้กับสังคม กับชีวิต จิตใจของเราทุกคนมีความวิเศษ มหัศจรรย์มากในฐานะประธาน จุดเริ่มของการเปลี่ยนแปลง แต่จะสร้างการเปลี่ยนแปลงที่ดีหรือเลว ก็ขึ้นกับเราได้หยิบยื่น ป้อนอาหารอะไรให้กับจิตใจของเราและคนอื่น ๆ
ณ ขณะนี้เรากำลังป้อนอาหารอะไรให้กับจิตใจของตนเอง จิตใจของคนรอบข้าง ผู้คนที่เราใกล้ชิดด้วย สอดคล้องหรือขัดแย้งกับจิตใจที่รู้เคารพ รู้จริยธรรมหรือไม่ อย่างไร ทุกคนต้องช่วยกันหาคำตอบ
การฝึกสติไม่ใช่การนั่งสมาธินิ่งๆ อยู่บนเบาะหรือบนเก้าอี้เท่านั้นแต่เป็นการฝึกในชีวิตประจำวันของเรา เป็นเรื่องของการเรียนรู้ที่จะ “ตื่น” ในช่วงขณะต่างๆ ดังนั้นการฝึกสติในชีวิตประจำวันจึงเป็นสิ่งสำคัญท
เวลาที่เราคุยกัน หลายคนมักไม่ค่อยได้ฟังว่าคู่สนทนาของเราพูดอะไร เพราะต่างคนต่างก็อยากพูดเรื่องที่ตัวเองอยากพูด แต่ถ้าหากเรื่องที่พูดคุยกันเป็นเรื่องสำคัญหรือเรื่องที่ต้องทำความเข้าใจ การฟังอย่างมีสติ
การนั่งสมาธิหรือฝึกสติอยู่บนเบาะรองนั่งคุณจะได้ฝึกอยู่เพียงอย่างเดียว แต่ถ้าคุณฝึกสติในการทำงานคุณจะได้รับมือกับความขัดแย้ง จัดการกับงาน และเสนอความคิดอย่างสร้างสรรค์ สิ่งเหล่านี้ที่จะทำให้คุณได้ฝึกสต
