เปิดเล่ม: จดหมายข่าวพุทธิกา ฉบับที่ 50

พระไพศาล วิสาโล 1 เมษายน 2013

เมื่อมือซ้ายเจ็บปวด เช่น โดนค้อนทุบ โดนแมลงต่อ ปฏิกิริยาอย่างแรกที่เกิดขึ้นคือ มือขวาจะรีบไปกุมมือซ้ายทันที  นี้ไม่ใช่เแค่ปฏิกิริยาอัตโนมัติธรรมดา แต่มีการทดลองมานานแล้วว่า  เวลามือซ้ายปวดแล้วมือขวาไม่ได้ไปทำอะไรกับมือซ้ายเลย ความปวดจะมากขึ้น แต่ทันทีที่มือขวาไปสัมผัสหรือกุมมือซ้ายไว้ จะช่วยลดความปวดลงได้

ท่านติช นัท ฮันห์ ได้บรรยายเรื่องนี้ไว้เป็นคติสอนธรรมได้ดีว่า

เมื่อมือซ้ายได้รับความเจ็บปวดขึ้นมาโดยฉับพลัน มือขวาจะรีบไปช่วยเหลือมือซ้ายทันที โดยที่ไม่ถามว่าตัวเองจะได้อะไร ไม่ถามว่ามือซ้ายเป็นใคร ไม่มีความรังเกียจรังงอนว่ามือซ้ายไม่เคยทำอะไรที่เป็นประโยชน์เลย ไม่มีการเปรียบเทียบหรือน้อยเนื้อต่ำใจว่าฉันถูกเอาเปรียบ ฉันทำงานหนักกว่าเธอ มือขวากลับไปช่วยทันที  มือซ้ายก็เช่นเดียวกันเวลาเห็นมือขวาปวดก็ไม่ได้คิดตั้งแง่ว่า เจ้านายรักมือขวามากกว่า มีอะไรก็ใช้แต่มือขวา ไม่สนใจมือซ้าย แถมยังใช้ฉันในทางไม่ค่อยสวยงาม เช่น เวลาจะล้างก้นก็ใช้แต่มือซ้าย  มือซ้ายไม่ได้คิดแบบนั้น เวลาเห็นมือขวาปวดก็รีบเข้าไปช่วยทันที เป็นการช่วยแบบไม่มีเงื่อนไข

ท่านเปรียบเทียบให้เห็นความสัมพันธ์ของมือซ้ายกับมือขวา เพื่อที่จะโยงไปถึงความเมตตากรุณาที่มนุษย์พึงมีต่อกัน

คนเราควรจะปฏิบัติต่อกันทำนองเดียวกัน คือเข้าไปช่วยเหลือกันทันทีโดยไม่มีเงื่อนไข ไม่มีการตั้งข้อรังเกียจใดๆ ทั้งสิ้น ซึ่งมองให้ดีก็เป็นความสัมพันธ์แบบ “ไม่มีตัวกูของกู” นั่นเอง

ถ้ามือซ้ายและมือขวามีความรู้สึกว่าฉันจะได้อะไร แล้วเธอเป็นใคร คิดแบบนี้คืออาการตัวกูของกูแบบหนึ่ง นั่นคือมีความรู้สึกแบ่งเขาแบ่งเรา

ท่านยังสอนเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ด้วยกันอีกว่า ไม่ควรจะมีความรู้สึกแบ่งเขาแบ่งเรา หรือตัวกูของกู  หากทำได้จะทำให้เกิดความเมตตากรุณาอย่างเต็มที่ไม่มีเงื่อนไข นำไปสู่การช่วยเหลือเกื้อกูลกัน  ตรงกับที่พระพุทธเจ้าทรงสอนไว้ว่า ความเมตตาที่ไม่มีประมาณเกิดจากการมีปัญญาอย่างถึงที่สุด จนกระทั่งเห็นว่าตัวกูนั้นไม่มีอยู่จริง

ปัญญาและเมตตากรุณานั้นมีความสัมพันธ์และเชื่อมโยงกันมาก  ปัญญา คือสิ่งที่ทำให้คนเราสามารถขจัดมายาภาพเกี่ยวกับตัวกูของกู  หากเรารู้จักลดละตัวกูของกู จะเกิดความเมตตากรุณาอย่างไม่มีที่สุด ไม่มีประมาณ ไม่มีการแบ่งแยกระหว่างเราและศัตรู ซึ่งเป็นอุดมคติของชาวพุทธ ดังที่พระพุทธเจ้าตรัสว่า

ทรงมีเมตาต่อพระราหุลอย่างไร ก็ทรงมีเมตตาต่อพระเทวทัตอย่างนั้น

โลกนี้จะน่าอยู่อย่างยิ่งหากเราปฏิบัติต่อกันเหมือนมือขวากับมือซ้าย โดยเริ่มต้นที่คนใกล้ชิดก่อน คือเพื่อนกับเพื่อน พี่กับน้อง สามีกับภรรยา แล้วขยายไปยังเพื่อนบ้าน เพื่อนร่วมงาน ไปจนถึงคนแปลกหน้า โดยไม่คำนึงถึงเชื้อชาติ ศาสนา และภาษา  แม้เป็นเรื่องยากแต่เป็นสิ่งที่ทำได้ นี้คืออุดมคติที่มนุษย์ที่ควรทำต่อกัน เช่นเดียวกับที่พระพุทธเจ้าและพระอรหันต์ทั้งหลายได้แสดงเป็นแบบอย่างแก่เรา

บทความที่เกี่ยวข้อง

 


อ่านจดหมายข่าวพุทธิกาฉบับอื่นๆ ได้ ที่นี่

พระไพศาล วิสาโล

ผู้เขียน: พระไพศาล วิสาโล

เจ้าอาวาสวัดป่าสุคะโต และประธานมูลนิธิเครือข่ายพุทธิกา