สอนเด็กให้เป็นมนุษย์ Children Full of Life

           ที่โรงเรียนเทศบาลแห่งหนึ่งในคันซาว่า (Kanzawa) ภาคตะวันตกเฉียงเหนือของญี่ปุ่น คุณครูโตชิโร คานาโมริ (Mr. Toshiro Kanamori) คุณครูประจำชั้น ป ๔ มีกิจกรรมที่เด็กในความดูแลทุกคนต้องทำคือ การเขียนบันทึกเรื่องราวชีวิตประจำวันที่เกิดขึ้น แล้วนำมาเล่าให้เพื่อนๆ ในชั้นได้รับฟัง เรื่องราวที่บอกเล่าอาจเป็นเรื่องภายในครอบครัว เพื่อนๆ หรือเกิดขึ้นกับตัวเองก็ได้ คุณครูโตชิโรจะมีความมุ่งหมายอะไร เพื่อตัวชี้วัดอะไร และมีการตรวจวัดผลอย่างไร สารคดี Children Full of Life ไม่ได้พูดถึง แต่สิ่งที่เกิดขึ้นคือ เด็กๆ ในชั้นเรียนได้เรียนรู้บทเรียนชีวิตอันยิ่งใหญ่ผ่านกิจกรรมง่ายๆ ความเป็นมนุษย์ และความเป็นครูของคุณครูท่านนี้

           วันหนึ่ง เด็กชายคนหนึ่งในห้องได้มาบอกเล่าเรื่องราวที่เกิดขึ้นในชีวิตของเขาคือ เขาถูกเรียกให้ตื่นนอนเพื่อพบและรับรู้ว่า ย่าของเขาซึ่งป่วยเป็นมะเร็งได้ตายเสียแล้ว เขาเสียใจมากที่ย่าจากไป เด็กชายบอกเล่าถึงการทำพิธีศพว่าเสร็จสิ้น และในเวลาไม่ถึงชั่วโมง คุณย่าก็เป็นเถ้ากระดูก ความเศร้าใจที่ต้องสูญเสียคนในครอบครัวยังอยู่ในจิตใจจนทำให้เขาเลือกที่จะบอกเล่าเรื่องราวนี้ และนั่นเป็นโอกาสให้คุณครูโตชิโรถามเด็กๆ ในห้องว่า มีใครบ้างที่เคยสูญเสียคนในครอบครัว เด็กๆ หลายคนในห้องยืนขึ้น พร้อมกับความทรงจำในเหตุการณ์นั้นก็ถูกบอกเล่าออกมา

           เด็กหญิงคนหนึ่งบอกเล่าว่า คุณตาของเธอจากไป เธอรักคุณตาของเธอมาก สิ่งที่เธอเสียใจมากคือ เธอไม่มีโอกาสจะได้เจอคุณตาอีกแล้ว หรือเด็กหญิงอีกคนหนึ่งที่พ่อของเธอได้ตายจากไปตั้งแต่เธออายุเพียง ๓ ขวบ และสิ่งที่เธอพยายามมาตลอดคือ เก็บเรื่องนี้ไว้เป็นความลับส่วนตัว ไม่บอกใคร เพราะเธอไม่ต้องการให้ตัวเองแตกต่างจากเพื่อนๆ 

           เด็กนักเรียนเหล่านี้เป็นเพียงเด็กประถมศึกษาชั้นปีที่ ๔ แต่ภายในจิตใจพวกเขาก็ซุกงำเรื่องราว ประสบการณ์ต่างๆ ไม่แตกต่างจากผู้ใหญ่ พวกเขาผ่านพบเรื่องราวการสูญเสีย พวกเขาต้องพยายามปรับตัวให้อยู่รอดในทางจิตใจ แต่ด้วยความเป็นครู และการเข้าใจในความเป็นมนุษย์ คุณครูโตชิโรได้นำพาให้เด็กนักเรียนในห้องได้เรียนรู้บทเรียนอันยิ่งใหญ่และสำคัญคือ การเข้าอกเข้าใจเพื่อนมนุษย์ คุณครุทำให้พวกเขาเรียนรู้ เข้าใจความทุกข์ ความโศกเศร้า และความจริงของชีวิตในเรื่องความตาย

           “พาเขามาอยู่ในหัวใจของเรา let people into your heart” นี่คือหลักปรัชญาชีวิตที่คุณครูโตชิโรถือเป็นแนวทางให้การศึกษากับเด็ก ความเห็นอกเห็นใจเป็นสิ่งที่ยิ่งใหญ่มาก บทเรียนสำคัญคือ พวกเขาเรียนรู้ที่จะบอกเล่าเรื่องราวสำคัญ กล้าที่จะแสดงความรู้สึกและบอกเล่าสิ่งเปราะบางในจิตใจ เมื่อพวกเขาได้รับฟัง ได้รับรู้ พวกเขาก็ได้เชื่อมโยงหัวใจ เชื่อมความเข้าใจ มิตรภาพ ความรัก และความไว้วางใจต่อกัน หน้าที่ของคุณครูคือ การชี้ให้นักเรียนเห็นคุณค่าของชีวิต ชีวิตที่ต้องการความสุข ความเข้าอกเข้าใจ และการรับฟังซึ่งกันและกัน อันจะนำไปสู่ความยินดีเปิดรับให้คนอื่นเข้ามาอยู่ในจิตใจของเรา

           อย่างไรก็ดี ห้องเรียนของคุณครูโตชิโรไม่ได้สงบสุข หรือปราศจากปัญหาแต่อย่างใด พวกเขายังเป็นเด็กและยังกระทำหลายเรื่องโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ สิ่งที่เกิดขึ้นคือ ในห้องเรียนมีการกลั่นแกล้ง ล้อเลียนและสร้างเรื่องโกหกต่อผู้ถูกกลั่นแกล้ง จึงเป็นเรื่องสำคัญมากๆ ที่คุณครูจะต้องเข้ามามีบทบาททำให้เรื่องนี้หยุดลงโดยเด็ดขาด และมีการทำความเข้าใจเพื่อไม่ให้เรื่องนี้เกิดขึ้นอีก สำหรับคุณครูโตชิโร การกลั่นแกล้งคือการดูถูกและสร้างความเกลียดชัง โดยที่ผู้ถูกกระทำไม่สามารถปกป้องตนเองได้ คุณครูโตชิโรกล่าวตำหนิ และว่ากล่าวสั่งสอนอย่างจริงจัง แต่สิ่งที่คุณครูให้ด้วยคือ การรอคอยให้เด็กนักเรียนได้สำนึก หลายวันผ่านไป ความพยามของคุณครูก็ส่งผล เด็กนักเรียนบางคนบอกเล่าประสบการณ์ผ่านบันทึกว่า ตนทำอะไรไปกับเรื่องนี้ และเพราะอะไร เด็กนักเรียนสารภาพว่า ตนทำสิ่งไม่ดี เพราะไม่รู้ว่า การถูกกลั่นแกล้งมันเลวร้ายอย่างไร หรือเด็กหญิงคนหนึ่งยอมรับว่า ความกลัวทำให้ตนไม่กล้าปกป้องเพื่อนที่ถูกกลั่นแกล้ง หรือช่วยให้เรื่องนี้หยุดลง ความสำนึกผิดเมื่อเรากระทำผิด เป็นอีกบทเรียนที่นักเรียนของคุณครูโตชิโรจะต้องเรียนรู้ บทเรียนที่ตามมาคือ ความรับผิดชอบต่อการกระทำของตนเองว่าเมื่อเขากลั่นแกล้งเพื่อน เขาได้กระทำสิ่งที่สร้างบาดแผลให้คนอื่น และนั่นเป็นสิ่งที่เลวร้าย

           สารคดีเรื่องนี้ยังนำเสนอการรับมือของนักเรียนในห้อง ยามเมื่อเผชิญกับการกระทำที่พวกเขาไม่เห็นด้วย ในชั่วโมงการเรียนการสอน มีกิจกรรมที่เด็กๆ สนุกและตื่นเต้นกันมากคือ การรวมกลุ่มสร้างแพสำหรับพายเคลื่อนที่ไปยังสระน้ำ เด็กๆ ตื่นเต้นและสนุกสนานกันมาก แต่ในชั่วโมงก่อนกิจกรรมนี้ มีนักเรียนชายคนหนึ่งที่พูดคุยตลอด ไม่สนใจการเรียนจนคุณครูโตชิโรต้องตำหนิ และลงโทษด้วยการไม่อนุญาตให้ร่วมกิจกรรมล่องแพ สิ่งที่น่าประทับใจคือ มีนักเรียนคนหนึ่งรวบรวมความกล้าคัดค้านคำสั่งนี้ เขาให้เหตุผลว่าการลงโทษนี้เกินเลยไป เพื่อนๆ ก็ร่วมกันสนับสนุนด้วยว่า กิจกรรมนี้เป็นทีม และไม่สามารถขาดใครไปได้ และหากใครในห้องไม่ได้ไป พวกเขาขอเลือกไม่ไปด้วย ความน่าประทับใจคือ คุณครูโตชิโรเลือกที่จะรับฟัง และให้โอกาสเด็กคนอื่นๆ ได้แสดงความคิดเห็น และอภิปราย ในที่สุด คุณครูก็ยอมยกเลิกคำสั่งของตน พร้อมกับกล่าวชมเชยการกระทำของเด็กนักเรียนที่กล้ากล่าวคำคัดค้าน คุณค่าสำคัญที่คุณครูได้ให้กับนักเรียนในห้องคือ การมีความกล้าในการทำสิ่งที่ถูกต้องและการมีความภาคภูมิใจในตนเองที่กล้าทำสิ่งถูกต้อง รวมถึงการมีสำนึกของความเป็นหมู่คณะ

           ห้องของคุณครูโตชิโรมักเป็นห้องที่มีคุณครูท่านอื่นๆ มาสังเกตกระบวนการเรียนการสอน การเขียนบันทึกและนำมาบอกเล่าหน้าชั้นเป็นเครื่องมือสำคัญที่คุณครูใช้เป็นแนวทางเพื่อช่วยให้เกิดการเรียนรู้ผ่านบทเรียนในชีวิตประจำวันของเด็กนักเรียน สิ่งที่น่าชื่นชมคือ คุณครูโตชิโรสอนให้เด็กนักเรียนรู้จัก และเข้าใจชีวิต ชีวิตที่มีความสุข ซึ่งหมายถึงการเรียนรู้ในเรื่องความเห็นอกเห็นใจ การรับฟัง การทำสิ่งที่ถูกต้อง และการรับผิดชอบตนเอง