ด้วยอาชีพการงานทำให้ผู้เขียนมีโอกาสได้พูดคุยกับผู้คนหลากหลาย สิ่งที่พบว่าเป็นความปรารถนาร่วมกันของหลายชีวิต คือ ภายใต้การอุทิศตัวทำงานหนัก มุ่งมั่นในอาชีพการงานจนละเลย ทอดทิ้งหลายเรื่อง แต่เมื่อยามเผชิญวิกฤตชีวิต เช่น ภัยพิบัติ การเจ็บป่วย สูญเสีย สิ่งสำคัญที่เข้ามาในจิตใจคือ การกลับสู่ถิ่นฐานบ้านเกิด การติดต่อสื่อสารคนที่รักในครอบครัว ญาติพี่น้อง ดังนั้นคำตอบของหลายๆ คนที่มักมีกับคำถามว่า หากมีช่วงเวลาที่เหลือในโลกนี้อีก ๓ วัน จะใช้ช่วงเวลานี้กับอะไร และอย่างไร คำตอบก็คือ การใช้ช่วงเวลากับบุคคลที่รัก ครอบครัว พ่อแม่ และท้ายที่สุดกับสิ่งที่รักมากคือ ตนเอง หรือทบทวนจากประสบการณ์ของเราทุกคน ทุกครั้งที่เกิดเหตุร้ายรุนแรง สิ่งแรกที่มักผุดขึ้นมาทันทีคือ ความปลอดภัย สุขสบายของผู้คนที่เรารัก เราใส่ใจ
สำหรับทุกคนแล้ว ชีวิตคือสายสัมพันธ์ที่เชื่อมโยง และเรียกร้องให้เราโหยหาที่จะกลับคืนสู่ถิ่นฐานต้นกำเนิด แม้ว่าเราจะมีเส้นทางชีวิตที่ห่างไกลจากต้นกำเนิดเพียงใด แต่ในที่สุดความปรารถนาที่จะหวนคืนสู่ต้นกำเนิด ถิ่นฐาน ความเป็นมาของตน ก็จะเรียกร้องให้เรากลับบ้าน ในแง่จิตวิญญาณ ยามเมื่อเราเผชิญวิกฤติการณ์ในชีวิต เช่น ผิดหวัง สูญเสีย ล้มเหลว อับอาย ฯลฯ คำถามที่ผุดขึ้นในใจและสะท้อนความโหยหา ความต้องการกลับคืนสู่ถิ่นฐานบ้านเกิด อันเป็นคำถามสำคัญแห่งชีวิตก็คือ เราคือใคร
คำถาม “เราคือใคร” อาจไม่ใช่คำถามเร่งด่วน แต่สำคัญ เพราะคำถามนี้มักผุดขึ้นเสมอๆ ยามเมื่อเราเผชิญกับวิกฤติในชีวิต หรือเมื่อเราพบว่าเราหลงทางจากบางสิ่งที่มีคุณค่า คำถามนี้จะทำงานจนกว่าเราจะเริ่มออกเดินทางเพื่อค้นหาคำตอบหรือคำอธิบายที่จะช่วยให้เราได้พบและรู้จักตนเอง ปรากฏการณ์ที่มักเกิดขึ้นคือ เมื่อแต่ละคนไม่เข้าใจ ไม่รู้จักตนเอง คุณค่าและความหมายของชีวิตก็มักไปผูกติดสิ่งภายนอกที่เราเชื่อว่าสำคัญ เช่น ชื่อเสียง ฐานะ เงินทอง อำนาจ เมื่อนั้นเส้นทางชีวิตที่มีพันธกิจผูกพันจึงเป็นเรื่องของการมุ่งสร้างสัมพันธภาพกับสิ่งภายนอกเหล่านี้
หากว่าเราถือความสำคัญของการมีชื่อเสียง เกียรติยศ อำนาจ การเป็นที่เคารพนับถือ นั่นหมายถึงความจำเป็นที่เราต้องอุทิศแรงกาย แรงใจ เพื่อพบกับความสำเร็จในหน้าที่การงาน การได้รับการยกย่องนับถือ และนั่นก็หมายถึงการที่เราต้องอุทิศแรงกาย ใจ และความรับผิดชอบ เพื่อความมุ่งมั่นบรรลุผลสำเร็จ รวมไปถึงการพยายามมุ่งมั่นเพื่อรักษาปกป้องสถาบัน องค์กรต้นสังกัด
หรือหากว่าเราถือความสำคัญของการเป็นที่รัก การเป็นที่ยอมรับและชื่นชมยินดี นั่นหมายถึงความจำเป็นที่เราต้องอุทิศแรงกาย ใจ เพื่อเป้าหมายคือบุคคลอันเป็นที่รักหรือเคารพรัก โดยการเสียสละ การเก็บกดซึ่งความต้องการ ความปรารถนาส่วนตัว เพื่อไปตอบสนอง ทุ่มเทเพื่อความต้องการ ความปรารถนาของบุคคลเป้าหมาย ในลักษณะชีวิตเช่นนี้ ความสุข ความทุกข์จึงผูกพันและขึ้นกับบุคคลเป้าหมายทั้งในชีวิตส่วนตัวหรือการงาน
และหากเราถือความสำคัญของการได้มาซึ่งการได้รับความใส่ใจเป็นพิเศษ การได้รับการมองเห็นในคุณค่า หรือความมั่นคงปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินของตน นั่นหมายถึงความจำเป็นที่เราต้องอุทิศแรงกาย ใจ เพื่อสร้างความความมีคุณค่า ความโดดเด่น ความปลอดภัยมั่นคง มุ่งสร้าง ‘ปมเขื่อง’ หรือ ‘สิ่งหล่อเลี้ยงประจำใจ’ โดยการคิดนึกเปรียบเทียบตนเองกับผู้อื่น ตนเองกับสภาพแวดล้อม เพื่อกำหนดท่าทีและดำเนินการเพื่อได้มาซึ่งปมเขื่องหรือสิ่งหล่อเลี้ยงประจำใจตามที่ตั้งใจไว้ ชีวิตเช่นนี้จึงต้องอุทิศแรงกาย ใจ เพื่อการสร้างสรรค์ปมเขื่อง หรือสิ่งหล่อเลี้ยงประจำใจนั้นๆ โดยไม่สามารถปล่อยวางสิ่งต่างๆ รอบตัวได้หากสิ่งนั้นยังไม่ใช่สิ่งที่ปรารถนา
ยามที่เราเผชิญวิกฤตการณ์ในชีวิต เราจะพบว่ามีคำถามสำคัญผุดขึ้นมา นั่นคือ “เราคือใคร”
ความเชื่อมโยงช่วยให้เราได้สานสัมพันธ์กับสิ่งรอบตัว ได้เรียนรู้และเข้าถึงพลังของจักรวาลและสรรพสิ่งรอบตัวทั้งความดี ความงามและความจริง เราทุกคนต่างมีเครื่องมือในตนเองที่ช่วยให้เกิดความเชื่อมโยงดังกล่าวผ่านการสื่อสาร ซึ่งหลายคนก็มักพบว่าในการสื่อสารหลายครั้งกลับล้มเหลวในการสร้างความเชื่อมโยง ซึ่งอาจก่อเกิดความเข้าใจผิด บาดหมางในสายสัมพันธ์ เนื่องเพราะในการสื่อสาร ทักษะการฟังเป็นสิ่งที่ไม่ง่ายและไม่คุ้นชินมากที่สุดเมื่อเทียบกับทักษะการพูด ทักษะการคิด
การฟังที่แท้จริงเปรียบเหมือนการเดินทางเข้าสู่โลกภายในทั้งในตนเองและผู้อื่น ยามเมื่อเรารับฟังอย่างใส่ใจ ด้วยสติและความรู้ตัวทั่วพร้อม ไม่เพียงเราได้รับฟังเรื่องราวเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น แต่เรายังสามารถสัมผัสได้ถึงบางสิ่งที่ซ่อนอยู่ในเรื่องราวนั้น สิ่งที่ซ่อนอยู่ต้องอาศัยการฟัง การสังเกต การสัมผัสและเชื่อมโยง สิ่งที่จะพบคือ โลกภายในอันประกอบด้วยความรู้สึกต่างๆ ความคิด ความเชื่อ ความคาดหวัง ความต้องการ เราสามารถใช้การฟังเพื่อเชื่อมโยงกับโลกภายในของอีกฝ่าย ก็เพราะโลกภายในอันอยู่ในตัวเราก็มีองค์ประกอบและเนื้อหาสาระไม่ต่างกัน นั่นคือ เราต่างต้องการความรัก ความเข้าใจเช่นเดียวกัน
การมองเห็นความเชื่อมโยงในตัวเราและผู้อื่น จึงก่อเกิดความเมตตากรุณา และเป็นสะพานที่ทำให้ความดี ความงาม และความจริงปรากฏ กระนั้นการฟังที่นำพาให้เกิดความเชื่อมโยงกับผู้อื่นได้ ย่อมหมายถึงเราในฐานะผู้ฟังก็ต้องเริ่มต้นด้วยการสามารถเชื่อมโยงกับตนเอง เริ่มต้นด้วยการรับรู้ต่อโลกภายในของตน รับรู้ต่อทุกความรู้สึก ความคิดนึก ความเชื่อ ความต้องการ ฯลฯ สิ่งที่ยากคือ ปฏิกิริยาต่อต้าน ปฎิเสธบางสิ่งในโลกภายใน เช่น การไม่ยอมรับในบางความรู้สึก เช่น ความโกรธ ความกลัว ฯลฯ หรือปฏิเสธต่อความต้องการบางอย่าง เช่น ความต้องการทางเพศ การยอมรับคือจุดเริ่มต้นการเชื่อมโยงกับโลกภายในและเปิดรับ ซึ่งมิได้หมายความถึงการแสดงออกหรือการตอบโต้โดยเสรี
หากเราไม่สามารถเชื่อมโยงผู้อื่นได้ ก็หมายถึงการไม่สามารถก้าวข้ามอคติในตน ภาวะติดต่อภายในตัวเราก็ทำให้การเชื่อมโยงติดขัด สัมพันธภาพก็ย่อมเกิดขึ้นภายใต้ความไม่รู้ ความหลง หลายคนมีใจช่วยเหลือ สงสาร เห็นอกเห็นใจผู้อื่นมากจนขาดการทบทวนถึงความเหมาะความควร การช่วยเหลือนั่นกลับกลายเป็นการหลงลืมตนเอง เช่นเดียวกับความไร้น้ำใจ การเชื่อมโยงก็ไม่อาจเกิดขึ้น
เราทุกคนเติบโตผ่านสายสัมพันธ์ พลังชีวิตที่หมุนเวียนถ่ายโอนพลังชีวิตระหว่างกัน คือสัญลักษณ์ที่สะท้อนความมีชีวิต ภาวะไร้การเชื่อมโยงจึงสะท้อนภาวะไร้ชีวิต ไม่มีสิ่งใดดำรงอย่างโดดเดี่ยว และการเชื่อมโยง สัมพันธ์กับผู้อื่น สรรพสิ่งรอบตัว จึงหมายถึงการเติบโต
ในช่วงเทศกาลซึ่งเป็นปีใหม่แบบไทยๆ คนไทยนิยมไปหาคนเฒ่าคนแก่ รดน้ำดำหัว และขอพร ถือเป็นประเพณี คนเฒ่าคนแก่สมัยก่อนจะให้พรแก่ลูกหลานสั้นๆ ว่า ขอให้รู้เนื้อรู้ตัว เป็นพรที่สั้นๆ แต่สมัยนี้ พรที่คุ้นเคยคือ
การฝึกสติไม่ใช่การนั่งสมาธินิ่งๆ อยู่บนเบาะหรือบนเก้าอี้เท่านั้นแต่เป็นการฝึกในชีวิตประจำวันของเรา เป็นเรื่องของการเรียนรู้ที่จะ “ตื่น” ในช่วงขณะต่างๆ ดังนั้นการฝึกสติในชีวิตประจำวันจึงเป็นสิ่งสำคัญท
เวลาที่เราคุยกัน หลายคนมักไม่ค่อยได้ฟังว่าคู่สนทนาของเราพูดอะไร เพราะต่างคนต่างก็อยากพูดเรื่องที่ตัวเองอยากพูด แต่ถ้าหากเรื่องที่พูดคุยกันเป็นเรื่องสำคัญหรือเรื่องที่ต้องทำความเข้าใจ การฟังอย่างมีสติ
