เรื่องราวรักสามเส้าระหว่างขุนช้าง ขุนแผนและนางวันทองประกอบไปด้วยความรัก ความแค้น ความใคร่ รวมไปถึงความสับสน นางวันทองรักใคร่ชอบพอกับขุนแผน แต่ก็เจ็บปวดรวดร้าวกับความมากชู้หลายเมีย และไม่ซื่อสัตย์ของขุนแผน ขณะเดียวกันก็สงสารและเห็นใจในความรัก ความภักดีที่ขุนช้างมีต่อตน แต่ก็ขมขื่นกับการถูกบังคับข่มเหงจิตใจให้ต้องอยู่กินกับคนที่ไม่ได้ชอบพอ ขุนช้างกับขุนแผนแม้จะเคยเป็นเพื่อนแต่ก็เป็นศัตรูความรักระหว่างกัน ความสัมพันธ์ที่ซับซ้อนทั้งความรัก ความชัง ก่อความทุกข์ยากกับชีวิตของพวกเขา ทุกข์จากความอยากความต้องการที่จะมีในสิ่งที่ไม่มี ประสานกับความทุกข์จากความปรารถนาที่จะไม่มีในสิ่งที่มีอยู่ ความปรารถนา ความอยากเหล่านี้เฆี่ยนและโบยตีให้เราต้องดิ้นรนและต่อสู้เพื่อบรรเทาความทุกข์ในใจ แต่ก็เหมือนไม่สิ้นสุด มีความปรารถนาใหม่ๆ ผุดขึ้นตลอดเวลา
บั้นปลายชีวิตของนางวันทอง จบลงด้วยการถูกประหารชีวิตเพราะความสับสน ตัดสินใจไม่ได้ว่าจะเลือกใช้ชีวิตกับใคร “วันทองสองใจ” กลายเป็นสำนวนไทยในทุกวันนี้ โชคร้ายที่ภาวะสับสนของนางวันทองเกิดขึ้นในยุคสมัยที่กระบวนการยุติธรรมถูกตัดสินโดยอำนาจเบ็ดเสร็จและความเป็นสังคมชายเป็นใหญ่ นางวันทองจึงเป็นจำเลยเพียงคนเดียว ขณะที่ขุนช้าง ขุนแผน ไม่มีส่วนต้องรับผิดชอบด้วยแต่อย่างใด คำอธิบายต่อชะตากรรมของนางวันทองที่ปรากฎให้ผู้อ่านได้ความเข้าใจ คือ เนื่องเพราะกรรม นางวันทองจึงเป็นตัวละครหญิงที่น่าสนใจในโลกวรรณกรรม และยุคสมัยปัจจุบัน ชะตาชีวิตของพวกเราก็ต่างล้วนเคยพานพบความเจ็บปวด ความทุกข์ทั้งทางกาย จิตใจ จากความสัมพันธ์ที่ไม่เท่าเทียม จากความผิดหวังในสิ่งที่ปรารถนา รวมถึงจากความไม่ยุติธรรมจากโครงสร้างสังคม เศรษฐกิจ รวมถึงจากอคติ ค่านิยมบางอย่างในสังคม
ความทุกข์มีอยู่รอบตัวเรา ทั้งจากภายในตัวเรา จากคนอื่น จากโครงสร้างระบบสังคม ในอีกทาง ความทุกข์ภายนอกก็คือภาพสะท้อนจากความทุกข์ภายในตัวเรา เพราะเมื่อภาวะไร้สุขเกิดขึ้น สิ่งที่คนผู้นั้นแสดงออกก็คือ ความไร้สุขให้คนอื่นได้รับรู้ เช่นเดียวกับเมื่อใครคนหนึ่งมีความโลภ โกรธ หรือหลงเกิดขึ้นในจิตใจ พฤติกรรมภายนอกก็ย่อมสะท้อนและกระทบคนอื่นมากน้อยตามขอบเขตและความรุนแรง ดังเช่น แม่ทัพที่มีกองทหารจำนวนหนึ่งอยู่ในปกครอง หากแม่ทัพท่านนี้มีมโนทัศน์ที่มองทหารในปกครองเป็นเพียงเบี้ยในเกมสงคราม สิ่งที่เขาปฏิบัติย่อมมีความแตกต่างอย่างมากจากการที่เขามีมโนทัศน์ที่มองทหารในการดูแลว่าเป็นชีวิตหนึ่งๆ ที่มีครอบครัว มีชีวิต อารมณ์ความรู้สึก (เราจะเลือกอยู่กับแม่ทัพที่มีมโนทัศน์แบบไหน เพราะอะไร เราทุกคนมีคำตอบได้)
การที่ใครสักคนจะก้าวข้ามทุกข์ของตนเอง การรู้จักความทุกข์จึงเป็นก้าวสำคัญ แต่หลายคนไม่อยากรู้จัก อาจเพราะความกลัว ความเชื่อผิดๆ วิถีชีวิตของหลายๆ คนจึงมุ่งหนีความทุกข์มากกว่า หรือมุ่งให้ความสำคัญกับการแสวงหาความสุข การดำเนินชีวิตแข่งขันเพื่อการอยู่รอด กระนั้นความทุกข์ก็ยังคงดำรงอยู่ในรูปความเครียด ความโกรธ ผิดหวัง เศร้า กังวล รวมถึงความแปลกแยก หดหู่ หลายคนกังวลกับสภาพสังคมข้างหน้า หลายคนเครียดกับสภาพเศรษฐกิจ ปัญหาสังคมต่างๆ และหลายคนก็เป็นหยื่อกับความทุกข์เช่นนี้
ความทุกข์ภายนอก คือ ภาพสะท้อนความทุกข์ภายในตัวเรา
แดเนียล กอตต์ลีบ ประสบอุบัติเหตุจนพิการเดินไม่ได้ ต้องนั่งรถเข็นตลอดชีวิต ความทุกข์รุมเร้ามากมาย แต่ความที่แดเนียลเข้าใจชีวิต และยอมรับในความเป็นไป รวมถึงประสบการณ์อาชีพนักจิตวิทยา ช่วยให้แดเนียลค้นพบคุณค่าของการมีชีวิต การช่วยเหลือผู้อื่น กระนั้นบ่อยครั้งภาวะความทุกข์ที่มักเล่นงานแดเนียลเสมอๆ คือ ภาวะซึมเศร้า ภาวะแปลกแยกกับสังคมรอบข้าง แดเนียลคือตัวอย่างของชีวิตจริงๆ ที่มีสุขและทุกข์ และทั้งสุขและทุกข์ต่างล้วนผลัดกันโจมตีชีวิตและจิตใจของแดเนียลเสมอ ครั้งหนึ่งลูกเขยและหลานชายของแดเนียลชักชวนแดเนียลซึ่งต้องเคลื่อนที่โดยอาศัยรถเข็นไปยังที่ต่างๆ ให้ไปร่วมตีกอล์ฟ แดเนียลอยากไปเพราะอยากที่จะเห็นภาพที่หลานชายและพ่อของเขาได้มีความสุขร่วมกันกับกิจกรรมตีกอล์ฟ ตัวเขาเองก็เคยมีความทรงจำที่ดีกับกิจกรรมชนิดนี้และโหยหาที่จะได้ความสุข ความทรงจำที่ดีให้รื้อฟื้นกลับคืนมาอีก ขณะเดียวกันแดเนียลก็ไม่อยากไป เพราะรู้สึกถึงความปวดร้าวจากสภาพร่างกายที่ทุพพลภาพ รู้สึกเศร้ากับชะตาชีวิต ในที่สุดแดเนียลก็ตัดสินใจไป เพราะความอยากมีมากกว่า
แดเนียลค้นพบต่อมาว่า ท่ามกลางชั่วขณะที่กำลังดื่มด่ำกับบรรยากาศรอบตัว หัวเราะ สนุกสนานกับกิจกรรมที่หลานชายกับพ่อของเขากำลังมีความสุขร่วมกัน แสงแดด อากาศที่อบอุ่น ยามที่แดเนียลเผลอย้อนคิดถึงอดีต ความทรงจำที่ผ่านมา ความปวดร้าวและเศร้าเสียใจกับชะตาชีวิตก็ย้อนเข้ามาทันที แต่เมื่อแดเนียลหันมาสนใจกับภาพชีวิตที่เห็นตรงหน้า ความสุขตรงหน้า ความปวดร้าวนั้นก็หายไป และย้อนกลับมาเสมอยามเมื่อแดเนียลคิดถึงอดีต ความทรงจำที่ผ่านมา เดเนียลค้นพบว่าความทุกข์ ความปวดร้าวในจิตใจทำงานทันทียามเมื่อแดเนียลหลงลืมปัจจุบัน และทุกครั้งที่แดเนียลตระหนักรู้กับภาวะปัจจุบันเมื่อใด ความทุกข์ก็จางคลายไป
ชีวิตแต่ละคนต่างล้วนมีความทุกข์เป็นสิ่งติดตัว ดูเหมือนชีวิตมีสิ่งโหดร้ายคอยซุ่มซ่อน กระนั้นชีวิตก็มียาวิเศษและยารักษาทุกข์ภัยที่เข้ามา ด้วยการตระหนักรู้กับภาวะปัจจุบัน อยู่กับเรื่องราวตรงหน้า อยู่กับสติปัญญา ณ ปัจจุบันที่เป็นอยู่ และจัดการเรื่องราวตรงหน้า ความทุกข์ที่เคยหนักหนา เอาเข้าจริงแล้ว เราทุกคนรับมือได้
ในช่วงเทศกาลซึ่งเป็นปีใหม่แบบไทยๆ คนไทยนิยมไปหาคนเฒ่าคนแก่ รดน้ำดำหัว และขอพร ถือเป็นประเพณี คนเฒ่าคนแก่สมัยก่อนจะให้พรแก่ลูกหลานสั้นๆ ว่า ขอให้รู้เนื้อรู้ตัว เป็นพรที่สั้นๆ แต่สมัยนี้ พรที่คุ้นเคยคือ
การฝึกสติไม่ใช่การนั่งสมาธินิ่งๆ อยู่บนเบาะหรือบนเก้าอี้เท่านั้นแต่เป็นการฝึกในชีวิตประจำวันของเรา เป็นเรื่องของการเรียนรู้ที่จะ “ตื่น” ในช่วงขณะต่างๆ ดังนั้นการฝึกสติในชีวิตประจำวันจึงเป็นสิ่งสำคัญท
เวลาที่เราคุยกัน หลายคนมักไม่ค่อยได้ฟังว่าคู่สนทนาของเราพูดอะไร เพราะต่างคนต่างก็อยากพูดเรื่องที่ตัวเองอยากพูด แต่ถ้าหากเรื่องที่พูดคุยกันเป็นเรื่องสำคัญหรือเรื่องที่ต้องทำความเข้าใจ การฟังอย่างมีสติ
