หมาข้างบ้าน กับ อบายมุข

ช่วงเวลาหัวค่ำของวัดหยุด ขณะผู้เขียนกำลังสังสรรค์กับเพื่อนสนิทที่บ้านแถบย่านชานเมือง เสียงหนึ่งก็ดังแทรกขึ้นเป็นเสียงหมาหอนที่ดังและบาดลึกไปทั่วซอย  เพื่อนเล่าให้ฟังว่าหมาตัวนี้มักจะร้องโหยหวนทุกครั้งยามที่เจ้าของบ้านไม่อยู่ ทิ้งให้มันอยู่บ้านคนเดียว และไม่ได้ทิ้งมันเพียงคืนหรือสองคืน แต่อาจจะร่วมอาทิตย์ เสียงหอนของมันดังรบกวนจนเกิดการต่อว่าต่อขาน  หมาคงน่าเห็นใจเพราะ “มันคงเหงา” ส่วนคนที่น่าเห็นใจกว่าคงเป็นคุณยายสูงอายุที่นอนป่วยอยู่  เสียงหมาหอนคงเป็นอะไรที่ลูกหลานคุณยายบอกว่า คุณยายดูใจคอไม่ดี กระสับกระส่าย บ่อยครั้งลูกหลานอดใจไม่ไหวก็ต้องไปต่อว่าเจ้าของบ้านยามพบหน้า ให้เจ้าของหมารับรู้ด้วยถึงวีรกรรมหมาของตัวเอง พร้อมกันนี้ท่าทางของหมาก็ดูออกว่าสุขภาพจิตจะไม่ดี ดูอารมณ์ร้ายยามใครหรือหมาตัวไหนเดินผ่าน

หลายคนคงมีประสบการณ์กับหมา ทั้งโดนหมากัด หมาหอน หมากัดกัน หมาข้างถนน หมาหมู่ รวมไปถึงหมาโดนยาเบื่อ เพราะหมาดุ หมาหอน จนสร้างความหงุดหงิดรำคาญกับบางคน และแก้ปัญหาโดยการวางยาเบื่อหมาก็เป็นเหตุการณ์ที่มักพบเห็นบ่อยๆ  บางแห่งมีคนใจดี สงสารจึงมักให้ข้าวหมา จนแถบนั้นมีหมามาอยู่กันเต็ม เด็กเล็กหรือผู้ใหญ่เดินผ่านก็มักถูกเห่า ถูกกัด  ตกกลางคืนก็มีเสียงหมากัดกันดังรบกวน จนเกิดการต่อว่าต่อขาน รวมไปถึงด่าทอกันระหว่างชาวบ้านแถบนั้นกับคนใจดี  ในที่สุดเมื่อเทศบาลมาจับหมาข้างถนนนั้นไป เรื่องจึงคลี่คลาย แลกกับการได้ยินเสียงร้องด้วยความกลัวของหมาที่วิ่งหนีและหมาที่ถูกจับ ซึ่งสร้างความไม่สบายใจอย่างยิ่ง

ความเมตตากรุณาจึงเป็นเรื่องที่ต้องดูกาลเทศะ เรื่องราวของหมาข้างต้นจึงไม่ใช่เรื่องเล็กๆ หมาๆ แต่เป็นเรื่องที่ต้องอาศัยระบบการจัดการ และการวางกฎกติการ่วมกัน  สภาพแวดล้อมเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่สำคัญของกระบวนการเปลี่ยนแปลงชีวิตของสังคมและชุมชน ผลกระทบจากสภาพแวดล้อมสามารถคุกคามและกลายเป็นภัยซ้อนเร้น  กรณีหมาข้างบ้านเป็นกรณีที่เห็นและชัดเจนว่าจะเกิดอะไรขึ้น เมื่อเปรียบเทียบกับการมีสภาพแวดล้อมที่เป็นอบายมุขอยู่รอบตัว เช่น บ่อนการพนัน ร้านเหล้า ของมึนเมา สถานเริงรมย์

เมื่อสมัยยี่สิบปีที่แล้ว แถบย่านธรรมศาสตร์บริเวณท่าพระจันทร์และย่านถนนพระอาทิตย์เต็มไปด้วยร้านอาหารและเหล้ายาปลาปิ้ง  ช่วงเย็นกลุ่มลูกค้าสำคัญและเป็นกลุ่มใหญ่คือ กลุ่มนักศึกษาทุกชั้นปี ร้านเหล้าแถบนี้กลายเป็นตัวเร่งปัจจัยวัฒนธรรมกินดื่มในยามค่ำ  ถือกันว่าสายสัมพันธ์ที่สนิทสนมใกล้ชิดของรุ่นพี่ รุ่นน้อง ผูกพันกันได้ดีต้องร่ำดื่มสุราร่วมกัน  ดังนั้นจึงไม่น่าแปลกใจนักที่การทะเลาะวิวาท การขับรถขณะมึนเมา กลายเป็นภัยจากสภาพแวดล้อมที่ทุกวันนี้กลายเป็นกระแสวัฒนธรรมที่ต้องแก้ไขและเยียวยากันอย่างหนักหน่ว

หลายประเทศยอมรับและเปิดให้มีสถานคาสิโน บ่อนการพนัน ในฐานะแหล่งรายได้สำคัญทางเศรษฐกิจและการจ้างงาน  สถานคาสิโน บ่อนการพนันเหล่านี้จึงมีบทบาทในฐานะเป็นอุตสาหกรรมของการจ้างงาน การบริการ และการท่องเที่ยว  ในอีกด้านก็มีบทบาทในเศรษฐกิจนอกระบบอยู่ด้วย ทั้งการค้ามนุษย์ การเป็นแหล่งฟอกเงิน  หลายประเทศที่เปิดรับอุตสาหกรรมนี้พบว่าเกิดต้นทุนทางสังคมมากมายทั้งโรคจิต โรคประสาท ความเครียด การฆ่าตัวตาย  รวมถึงค่าใช้จ่ายและบุคลากรเพื่อการป้องกัน การเยียวยา การบำบัดรักษาผู้มีอาการเสพติดการพนัน  รวมถึงผลกระทบจากการป้องกันและการปราบปรามองค์กรอาชญากรรมข้ามชาติ การทุจริตคอร์รัปชั่นในแวดวงผู้รักษากฎหมาย  ระบบการตรวจสอบความโปร่งใสจึงเป็นสิ่งสำคัญและจำเป็นมากๆ สำหรับการรองรับอุตสาหกรรมเช่นนี้

ผลกระทบจากสภาพแวดล้อมสามารถคุกคามและกลายเป็นภัยซ้อนเร้นต่อชีวิตและสังคม

แวดวงประเทศเพื่อนบ้าน เช่น พม่า เปิดให้นักธุรกิจไทยเข้าไปเปิดสัมปทานดำเนินธุรกิจคาสิโนที่เกาะสองในเขตแดนพม่า ไม่ไกลจากจังหวัดระนอง  แน่นอนว่ากลุ่มลูกค้าสำคัญ คือกลุ่มคนไทย และมีนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติอยู่บ้าง  สภาพความเป็นไปที่ผู้เขียนเคยมีประสบการณ์และสังเกตพบคือ บรรยากาศคึกคัก สนุก รอบนอกเต็มไปด้วยเครื่องเล่นสลอทแมชีนชนิดต่างๆ ที่ส่งเสริมเกรียวกราว สดใส ชวนให้ลิ้มลอง  ในส่วนด้านใน คือ บ่อนที่หลากหลายด้วยเกมไพ่แบบต่างๆ  เจ้าหน้าที่บ่อนทำหน้าที่ด้วยความคล่องแคล่ว คึกคัก และรวดเร็ว  ภายในเวลาไม่กี่วินาที กระแสเงินหมุนเข้าออกเป็นจำนวนมากตามจำนวนผู้คน  ในครั้งนั้นจำได้ว่าเกมไพ่ขั้นต่ำที่เล่นกันคือ ๕๐๐ บาทในช่วง ๑๐ ปีที่ผ่านมา  และเมื่อไม่นาน ประเทศลาวก็เปิดให้มีสถานคาสิโนไม่ไกลจากชายแดนจังหวัดเชียงราย กลุ่มเป้าหมายสำคัญคือ กลุ่มคนไทย

กรณีล่าสุด ประเทศจีนได้ตัดสินใจปิดสถานคาสิโนและบ่อนการพนัน เนื่องจากพบว่าต้นทุนสังคมมีความรุนแรง ครอบครัวแตกร้าวเนื่องจากสมาชิกครอบครัวติดการพนันหรือเป็นหนี้สิน เกิดความเครียด การทะเลาะเบาะแว้ง รวมไปถึงการทำร้ายร่างกายเพื่อติดตามทวงหนี้ รวมไปถึงการจี้ปล้น การฆ่าตัวตาย  กรณีพนันบอลเป็นอีกตัวอย่างที่ชัดเจน เนื่องจากเงื่อนไขความสะดวกในด้านข่าวสารและการติดต่อสื่อสาร กลุ่มเยาวชนและวัยรุ่นเป็นกลุ่มเหยื่อที่สำคัญ และนั่นหมายถึงอนาคตสังคมที่เปราะบาง

สภาพแวดล้อมเป็นองค์ประกอบที่สำคัญและมีอิทธิพลอย่างยิ่ง โดยเฉพาะในกลุ่มเด็กและวัยรุ่น  การได้รับแบบอย่างที่ไม่ดีจากพ่อแม่ ญาติพี่น้องและชุมชน รวมไปถึงความอ่อนแอในสถาบันครอบครัว ทำให้เกิดการเสพติดเกม อินเตอร์เนต ของมีนเมา บุหรี่ เหล้าสุรา ลุกลามไปถึงการติดยาเสพติด การติดพนันบอล  มีการศึกษาวิจัยและพบว่าเด็กอายุ ๒ ขวบ รู้จักการดื่มเหล้าเนื่องจากการพบเห็นพ่อแม่มักตั้งวงดื่มสุราให้เห็นอยู่เสมอ จนเป็นเรื่องปกติ

อบายมุข คือ หนทางแห่งความเสื่อม  โดยธรรมชาติของจิตใจที่ไม่ผ่านการฝึกฝนมักคล้อยลงต่ำ หมายถึง จิตใจคุ้นชินกับการไหลไปตามอำนาจฝ่ายต่ำ ความอยาก ความโลภ ความต้องการรสอร่อยของความตื่นเต้นเร้าใจ  การคลุกคลีกับอบายมุขจึงเป็นปัจจัยเร่งความเสื่อม และส่งเสริมโอกาสการติดพันรสชาติความอร่อยในความสนุกตื่นเต้นเร้าใจ ทำให้เกิดการเสพติดอยากเข้าไปลิ้มลองประสบการณ์นั้นบ่อยๆ  แต่ราคาที่ต้องจ่ายคือ ไม่ใช่เพียงทรัพย์สินที่ลงไปกับอบายมุข แต่ยังรวมถึงความปกติสุขของสุขภาพร่างกาย และสัมพันธภาพกับคนรอบข้างตั้งแต่ครอบครัวจนถึงชุมชน การงานและความรับผิดชอบอื่นๆ  หากลูกหลานที่รักของเราโดนหมาข้างบ้านกัด อาจถือว่าโชคร้าย แต่ถ้าโดนอบายมุขจับตัว หมายถึงวิบัติภัยมาเยือน

กรณีหมาข้างบ้านเป็นตัวอย่างที่เห็นได้ชัด แต่กรณีอบายมุขมีผลประโยชน์ที่ส่งเสริมและกับดักล่อลวง ทั้งสองกรณีเป็นสภาพแวดล้อมเพียงแต่แตกต่างในความซับซ้อน และต้องการอาศัยความรอบคอบ การตระหนักรู้ในความเป็นไป รวมถึงการมีภูมิต้านทานในสถาบันครอบครัวด้วย

ภาพประกอบ

• Image by mohamed Hassan from Pixabay
• Image by Clker-Free-Vector-Images from Pixabay
• Image by b0red from Pixabay